10 wyjątków w Prawie zamówień publicznych: kiedy możesz zwiększyć wartość kontraktu po jego podpisaniu?

Definicje kluczowe w Prawie zamówień publicznych

Zanim przejdziemy do przykładów, warto przytoczyć podstawowe pojęcia, które stanowią fundament interpretacji przepisów:

• Zamówienie publiczne – to odpłatna umowa zawierana między zamawiającym a wykonawcą, której przedmiotem jest nabycie robót budowlanych, dostaw lub usług.
• Zamawiający – osoba fizyczna, osoba prawna albo jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, obowiązana na podstawie ustawy do stosowania przepisów PZP. W praktyce to urząd, instytucja publiczna lub spółka komunalna.
• Wykonawca – osoba fizyczna, prawna albo jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, która oferuje wykonanie robót budowlanych, dostawę produktów lub świadczenie usług, ubiega się o zamówienie lub zawarła kontrakt.
• Waloryzacja – mechanizm zmiany wynagrodzenia wykonawcy w trakcie realizacji kontraktu, np. z powodu wzrostu cen materiałów czy robocizny.

10 sytuacji, w których można zwiększyć wartość kontraktu

1. Zwiększenie zakresu zlecenia
Jeśli podczas realizacji inwestycji okazuje się, że konieczne jest wykonanie dodatkowych robót, które są nieodłączną częścią kontraktu, przepisy pozwalają zwiększyć wartość umowy nawet o 50%. To typowa sytuacja w budownictwie drogowym czy kubaturowym.

2. Zmiana warunków gruntowych
Dokumentacja przewidywała stabilny grunt, a w rzeczywistości odkryto torfy, wysoki poziom wód lub nasypy niekontrolowane? To klasyczna okoliczność nieprzewidywalna, która wymusza zmianę technologii i zwiększenie wynagrodzenia.

3. Błędy w dokumentacji projektowej
Kolizje instalacji, niewłaściwe wymiary, brak rozwiązań konstrukcyjnych – jeśli dokumentacja uniemożliwia prawidłowe wykonanie robót, kontrakt musi zostać zmieniony, aby inwestycja była możliwa do realizacji zgodnie ze sztuką budowlaną.

4. Ekstremalne warunki pogodowe
Budowa to praca pod gołym niebem. Gdy zima uniemożliwia ocieplanie elewacji czy wbudowanie asfaltu, umowę można wydłużyć i zwiększyć jej wartość o koszty przestoju i zabezpieczenia.

5. Brak frontu robót
Wykonawca jest gotowy, ale zamawiający nie przekazał placu budowy. To nie wina wykonawcy – w takiej sytuacji zamawiający musi przedłużyć termin i pokryć koszty związane z przestojem.

6. Odkrycie niewybuchów
Niewybuchy znalezione podczas robót ziemnych wymuszają natychmiastowe wstrzymanie prac i powiadomienie służb. Prawo dopuszcza wówczas zmianę umowy, aby pokryć dodatkowe koszty i wydłużyć terminy.

7. Odkrycie zabytków i ruin
Ruiny, mury obronne czy zabytki archeologiczne odkryte podczas prac to powód do zatrzymania inwestycji. Wymusza to korektę kontraktu – zarówno pod względem finansowym, jak i czasowym.

8. Kolizje samochodowe niszczące roboty
Wypadek drogowy niszczy świeżo wykonany fragment robót? Wykonawca nie ponosi winy, a umowa może zostać zwiększona o koszty odtworzenia zniszczonych elementów.

9. Kolizje z niezinwentaryzowanymi sieciami podziemnymi
Dokumentacja nie obejmowała wszystkich sieci? Jeśli koparka odkryje nieoznaczoną rurę lub kabel, konieczne jest przeprojektowanie robót i zmiana kontraktu.

10. Pandemia, wojna, kryzys
Wydarzenia nadzwyczajne, jak pandemia COVID-19 czy wojna w Ukrainie, zmieniają warunki rynkowe – ceny rosną, brakuje materiałów, pracownicy są niedostępni. W takich sytuacjach przepisy pozwalają na waloryzację i podwyższenie kontraktu.

Podsumowanie

Choć co do zasady wartość kontraktu w zamówieniach publicznych jest stała, przepisy przewidują aż 10 wyjątków, które chronią wykonawców przed stratami. Znajomość prawa i szybkie reagowanie na nieprzewidywalne okoliczności pozwala utrzymać płynność inwestycji i zapewnić bezpieczeństwo finansowe. Dlatego tak ważne jest, by w takich sprawach korzystać z pomocy ekspertów.