Schron jako budowla ochronna – analiza odporności na falę uderzeniową i promieniowanie gamma

Odporność schronu na falę uderzeniową – parametry minimalne

Fala uderzeniowa jest jednym z najbardziej destrukcyjnych zjawisk towarzyszących eksplozjom. Rozporządzenie z 2025 roku jasno określa minimalne parametry techniczne, jakie musi spełniać budowla ochronna (w tym schron), aby skutecznie chronić użytkowników:

• Dla konstrukcji ścian i stropów: odporność na quasi-statyczne obciążenie co najmniej 60 kN/m² (dla kategorii S-0), przy czym dla kategorii wyższych – nawet do 300 kN/m² (S-3).
• Dla drzwi i wyłazów ochronnych: minimalna odporność na nadciśnienie wynosząca 0,12 MPa (S-0), a dla kategorii S-1 nawet 0,4 MPa.
• Stropy monolityczne żelbetowe: grubość minimum 40 cm, jako warunek odporności dynamicznej na falę uderzeniową.

Odporność mechaniczna to nie tylko kwestia samej konstrukcji, ale również wszystkich zamknięć – drzwi, klap odcinających, zaworów przeciwwybuchowych i przepustów instalacyjnych. Te elementy muszą zapewniać ochronę o wartości odporności nawet 180 kN/m².

Promieniowanie gamma – jak schron chroni przed skażeniem radioaktywnym?

W sytuacji skażenia promieniotwórczego, kluczowe znaczenie ma osłabienie promieniowania gamma z opadu. Rozporządzenie wymaga, aby budowla ochronna zapewniała minimum 100-krotne osłabienie tego typu promieniowania. Można to osiągnąć poprzez odpowiednią grubość warstw ochronnych z konkretnych materiałów.

Co istotne, ochrona przed promieniowaniem gamma to nie tylko grubość przegród – ważne są także tzw. załamania drogi promieniowania. Projekt musi zakładać co najmniej dwa załamania pod kątem prostym lub jedno plus dodatkowe osłony, jak hermetyczne drzwi, aby zatrzymać rozchodzenie się fali promieniowania.

Współczynnik ochrony Rx i grubość ekwiwalentna warstw

Rozporządzenie wprowadza również pojęcie grubości ekwiwalentnej (hE) dla warstw ochronnych wielowarstwowych. Oblicza się ją ze wzoru:

hE = Σ(hi × Rx)

Gdzie:

• hi – grubość i-tej warstwy ochronnej
• Rx – współczynnik redukcyjny dla danego materiału

Dzięki temu możliwe jest stosowanie kombinacji materiałów, np. żelbetu, muru i stali, pod warunkiem osiągnięcia łącznie wymaganej wartości ochronnej. Przykładowo, stal ma Rx = 3,667, więc nawet cienka warstwa ma wysoką skuteczność osłabiającą promieniowanie.

Praktyczne zastosowanie – kiedy ekspertyza techniczna jest konieczna?

Aby uznać istniejący schron za budowlę ochronną zgodnie z nowymi przepisami, konieczna jest ekspertyza rzeczoznawcy budowlanego. W praktyce obejmuje ona:

• analizę materiałów budowlanych i ich grubości,
• pomiary warstw ochronnych (np. metodą skaningu 3D),
• obliczenia odporności na falę uderzeniową,
• weryfikację osłon przeciwwybuchowych, drzwi, wyłazów, klap,
• badania hermetyczności i szczelności pomieszczeń,
• sprawdzenie dostępnych dróg ewakuacji i zapasowych wyjść.

Bez przeprowadzenia takiej ekspertyzy nie ma możliwości formalnego nadania kategorii odporności (S-0 do S-3). To z kolei jest wymagane np. przy planach adaptacji budowli do celów obrony cywilnej lub ubiegania się o środki publiczne.

Podsumowanie i rola Biura Ekspertyz Budowlanych

W świetle nowych przepisów z 2025 roku, każda gmina, inwestor czy właściciel obiektu, który chce uznać schron za funkcjonalną budowlę ochronną, musi przeprowadzić kompleksową analizę techniczną. Ekspertyza staje się nie tylko narzędziem oceny, ale również dokumentem formalnym umożliwiającym adaptację lub modernizację obiektu zgodnie z obowiązującym prawem.

Biuro Ekspertyz oferuje kompleksowe usługi w tym zakresie: od pomiarów i skaningu 3D, przez analizy materiałowe, aż po pełne opracowania z uzasadnieniem technicznym, gotowe do przedłożenia w urzędach.